Jakie mamy rodzaje testamentów?

Kodeks cywilny wyróżnia dwie główne kategorie testamentów – testamenty zwykłe i testamenty szczególne. Testamenty zwykłe to takie testamenty, które mogą być sporządzone zasadniczo w każdym czasie. Dopóki nie zostaną odwołane przez testatora, są ważne i wiążące.

Z kolei testamenty szczególne mogą być sporządzone tylko w określonych sytuacjach i nie są trwałe (ich moc wiążąca jest ograniczona w czasie). Przyjrzyjmy się bliżej obu kategoriom.

 

Testamenty zwykłe

Rodzaje testamentów zwykłych wymienione są w oddziale pierwszym drugiego rozdziału tytułu trzeciego czwartej księgi kodeksu cywilnego, poświęconej spadkom. Należą do nich:

• testament holograficzny,
• testament notarialny,
• testament alograficzny.

Testament holograficzny to inaczej testament własnoręczny. Polega na tym, że spadkodawca pisze go w całości pismem odręcznym oraz opatruje podpisem i datą. Wymóg spisania całego testamentu pismem odręcznym wydaje się w dzisiejszych czasach, kiedy dokumenty drukuje się i jedynie podpisuje ręcznie (albo nawet nie drukuje się ich, a podpisuje elektronicznie) nieuzasadniony. Wynika jednak z potrzeby możliwości udowodnienia, że to sam testator dokonał odpowiednich rozporządzeń – treść testamentu powinna uwidaczniać indywidualne cechy jego pisma. Testament notarialny jest przygotowywany w formie aktu notarialnego. Notariusz przygotowuje go zgodnie z wymaganiami dotyczącymi aktu notarialnego wynikającymi z ustawy Prawo o notariacie. Ostatnią formą testamentu zwykłego jest testament alograficzny. Polega on na tym, że spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie wobec osoby urzędowej. Muszą być przy tym obecni dwaj świadkowie. Osobą urzędową jest wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego.

 

Testamenty szczególne

W następnym, drugim oddziale uregulowane są testamenty szczególne. Różnią się od zwykłych tym, że ich moc prawna jest ograniczona w czasie. Mogą być sporządzone tylko w określonych okolicznościach. Zależnie od nich wyróżniamy przynajmniej:

• testament ustny,
• testament podróżny,
• testament wojskowy.

Najszerzej stosowanym jest testament ustny. Można go sporządzić tylko jeżeli zaistniała obawa rychłej śmierci spadkodawcy lub jeżeli wystąpiły szczególne okoliczności, wskutek których zachowane zwykłej formy testamentu jest niemożliwe albo bardzo utrudnione. Polega na tym, że spadkodawca oświadczą swoją ostatnią wolę ustnie w obecności przynajmniej trzech świadków. Kolejnym rodzajem jest testament podróżny. Może on być sporządzony tylko podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. W tym przypadku spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę dowódcy statku lub jego zastępcy, w obecności dwóch świadków. Ostatnim rodzajem jest testament wojskowy. Szczególne okoliczności, w których możliwe jest sporządzenie testamentu wojskowego to czas mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli. Mogą go sporządzić:

• żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową,
• pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych,
• osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym (członkowie personelu stowarzyszenia „Polski Czerwony Krzyż” i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia, osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych, członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych),
• inne osoby cywilne niż wymienione, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.

Polega na tym, że spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, dwóm świadkom jednocześnie obecnym lub trzem świadkom jednocześnie obecnym, jeżeli nie może się podpisać. Ponadto, w obawie nagłej śmierci wskutek odniesionych ran lub choroby lub wskutek innych okoliczności, które znacznie utrudniają lub uniemożliwiają sporządzenie testamentu w trzech wymienionych wcześniej formach (przy sędzi, przy dwóch lub trzech świadkach jednocześnie obecnych) – możliwe jest sporządzenie testamentu poprzez oświadczenie ostatniej woli dwóm świadkom niejednocześnie obecnym. We wszystkich przypadkach mają zastosowanie dalsze przepisy dotyczące formy testamentu (tego, kto go spisuje, kto go podpisuje, wymaganych elementów).